GİRESUN’A GİDEN İBB HEYETİNİN SEL FELAKETİ RAPORU
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) bünyesinde Sarıyer Belediye Başkanı Şükrü Genç ‘in başkanlığında, Sel felaketi dolayısıyla Giresun’a giden CHP’li İstanbul belediye Başkanları ve İBB heyeti , incelemelerindeki tespit ve önerileri raporlaştırdı.
38 sayfalık kitapçık şeklinde yapılan Raporda; “Erdoğan’ın sözünü ettiği ‘yıkılması gereken köprü’, zamanında kaldırılmış olsaydı, şiddetli yağmur Dereli’yi vurmayacaktı”, “CHP’li Cebeci’nin 2019’da İl Genel Meclisi Başkanlığı’na verdiği dilekçe işleme konulsa ve gereği yapılsa beş asker şehit olmayacaktı”, “Facia bir kez daha bağırarak geldi” tespitleri dikkat çekti. CHP heyeti, Giresun için afet bölgesi kararı alınması, sakınım planlaması yapılması gibi önerilerde bulundu.
Giresun’da etkili olan sağanak yağış nedeniyle meydana gelen sel ve heyelan felaketinde, can kaybı 9’a yükseldi. Şiddetli yağış sonrası ilçeler nehre döndü, araçlar sel sularına kapıldı. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun talimatıyla, CHP Yerel Yönetimlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun ile CHP Doğa Hakları ve Çevreden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç koordinesinde bir heyet oluşturuldu. Heyette; Yüksek Disiplin Kurulu Başkanı ve Artvin Milletvekili Uğur Bayraktutan, Giresun Milletvekili Necati Tığlı, İstanbul Milletvekili Emine Gülizar Emecan, Samsun Milletvekili Neslihan Hancıoğlu, Sinop Milletvekili Barış Kara- deniz, Samsun Milletvekili Kemal Zeybek, Tokat Milletvekili Kadim Durmaz ile Ordu örgüt yönetici ve üyeleri yer aldı. Heyet, 23-24 ve 25 Ağustos’ta Giresun Dereli, Doğukent, Yağlıdere, Tirebolu, Espiye ve Ordu Gülyalı’da incelemeler yaptı; selde yaşamını yitiren yurttaşların ailelerini ziyaret etti.
Bu incelemeler sonrası oluşturulan raporda, bölge ile bölgede yaşanan felaket hakkında tespitler ve öneriler yer aldı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Giresun Valiliği yetkilileri tarafından inceleme yapıldığı ancak ortaya çıkan zarara ilişkin tespitlerin kamuoyunda paylaşılmadığı belirtilen raporda, öne çıkan tespit ve öneriler şöyle:
ERDOĞAN’IN SÖZÜNÜ ETTİĞİ KÖPRÜ KALDIRILSAYDI, YAĞMUR DERELİ’Yİ
VURMAYACAKTI:
Dereli’de bulunan 241 esnafın 221’inin dükkanı tamamen yok oldu, kamu binaları da büyük zarar gördü. Dereli’de iki köprünün üst üste yapılması sele neden oldu. Yıllardır var olan eski köprünün hemen üstüne bir süre önce yeni bir köprü yapıldı ancak eski köprü kaldırılmadı. Dağ- dan dereye gelen şiddetli yağmur, üst üste iki köprünün olduğu bölgede birikti. Sel suyu ile birlikte gelen ağaçlar baraj etkisi yarattı. Yağmur suyunun şiddetini arttırmasından sonra bu köprülerden eski olan köprünün bir bölümü dayanamayarak yıkıldı. Böylece biriken sel suyu baraj kapağı açılır gibi şehir merkezine girdi ve önüne gelen her şeyi yıkıp götürdü. Eski köprü kaldırılmadığı için bu facia yaşandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözünü ettiği ‘yıkılması gereken köprü’, zamanında kaldırılmış olsaydı, şiddetli yağmur Dereli’yi vurmayacaktı. Kayıpların çoğu da Dereli’de yaşandı.
Dilekçe işleme konulsaydı, beş asker şehit olmayacaktı: Tirebolu – Doğankent arasındaki Harşit Vadisi’nde bulunan menfezin sel nedeniyle çökmesi beş askerin şehit olmasına neden oldu. Dereden 25- 30 metre yüksekteki menfez, sel suyunun 30 metrenin üstüne çıkması nedeniyle çöktü. Menfezin alt kısmında bulunan çakıl ve kum, bölgede bulunan ocak işletmecileri tarafından yıllardır alınınca menfezin alt kısmı boşaldı. Bu durumu tespit eden CHP’li İl Genel Meclisi üyesi Ömer Cebeci, 4 Temmuz 2019 tarihinde İl Genel Meclisi Başkanlığı’na dilekçe vererek burada inceleme yapılmasını ve bu menfezin güçlendirilmesini istedi .
Ancak AKP’li İl Genel Meclis Başkanı Ahmet Şahin bu dilekçeyi işleme koymadı, sadece bilgi amaçlı olarak üstüne ‘Vali bey AFAD’a talimat vermiş’ notu düştü. Şayet 2019 yılındaki bu başvuru işleme konsa ve gereği yapılsa askerler bu menfezin yıkılmasından dolayı şehit olmayacaktı. Facia bir kez daha bağırarak geldi. Sel sonucu Doğankent İlçesi’nde 32 işyeri ile bir ticari taksi; Yağlıdere İlçesi’nde 6 işyeri kullanılamaz hale geldi.
YANLIŞ YAPILAŞMA VE HES’LER FELAKETİ TETİKLEDİ
Giresun’da faaliyeti devam eden HES sayısı 38. Bunların 35’i Yenilene- bilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Üretimini Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında. Üretim lisansına sahip HES sayısı ise 48. Teşvik amacıyla işletilen YEK- DEM mekanizması üzerinden alım garantisi sunularak kamu kaynaklarından firmalara pay sağlanıyor. Bu nedenle, aynı vadi içerisinde birden fazla HES projesi kurulabiliyor. İnsan kaynaklı doğa tahribatları, yanlış imar ve yapılaşma politikaları, yanlış su yönetimi politikaları, HES’ler ve dere ıslah çalışmaları, bu felaketleri tetikliyor.
SAKINIM PLANLARINA İHTİYAÇ VAR:
Giresun’daki yurttaşların ‘afetzede’ kabul edilmesi gerekiyor. Mağdur olan yurt- taşların kamusal yardım ve hizmetlerden eşit faydalanmalarını sağlayacak koşullar sağlanmalı, bu bağlamda gerekli kanun değişiklikleri yapılmalı. Doğa olaylarının bir afete dönüşmesini engellemek için bir takım sakınım planlama adımlarına ihtiyaç var. Bu bağlamda, çevre düzeni planlarının sakınım planlarına göre yeniden geliştirilmesi gerekiyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan Karadeniz İklim Eylem Planı’nda, Karadeniz Sahil Yolu ve bölgedeki yapılaşma, dere yataklarındaki imar uygulamalarının aşırı doğa olaylarını tetiklediği dile getirildi ancak dere yatağı üzerinden yapılan yol uygulamaları dışında TOKİ gibi kurumlar da dere yatakların- da yapılar inşa etti. Karadeniz İklim Eylem Planı da mevcut yapılaşmaların yıkılarak yeni yapılaşma-inşaat alanlarının oluşturulmasından başka bir çözüm getirmiyor.
KANUN DEĞİŞİKLİĞİ GEREKİYOR
Giresun için ‘afet bölgesi’ kararı alınmalı. Afet bölgesi gereğince il geneli için meydana gelen ve genel hayata etkili olan sel afeti nedeniyle oluşan mağduriyetlerin giderilmesi, ilin normal yaşamına dönebilmesi ve iyileştirilebilmesi, tüm mağdurların eşit olarak kamu yardım ve hizmetlerinden faydalandırılabilmesi için kanun değişikliği yapılması gerekiyor.
İBB 27-28 AĞUSTOS GİRESUN’DA GEZİLEN AFET BÖLGELERİ HAKKINDA:
– DERELİ İLÇESİNİ ETKİLEYEN SEL FELAKETİNİN NEDENLERİ:
KATILIMCILAR:
1- Şükrü GENÇ Sarıyer Belediye Başkanı
2- Dr.Hasan AKGÜN Büyükçekmece Belediye Başkanı
3- Muammer KESKİN Şişli Belediye Başkanı
4- Murat YAZICI İBB Genel Sekreter Yardımcısı
5- Selami TAŞER İSKİ Genel Müdür Yardımcısı
6- Seyfullah DEMİRELİ-İBB Yol Bakım ve Altyapı Koordinasyon Daire Başkanı
7- Bülent AKKÖSE İBB Yerel Yönetimlerden Sorumlu Başkan Danışmanı
“BU OLAY İNSANLARIN CAN VE MAL KAYBINA SEBEBİYET VEREN BÜYÜK BİR İNSAN HATASIDIR” KAMU ZARARLARI:
-Çöken Yollar
– İstinat Duvarları
-Çöken Köprüler
– Çöken Menfezler
-İçme Suyu Hatlar
– Atık Su Hatları
-Elektrik Hatları
-Yapılacak Kamulaştırmalar
VATANDAŞ ZARARLARI:
-Esnaf Dükkan ve Malzeme
-Tarımsal Kayıplar (Bahçe ve Dere Kenarı Fındıklar)
-Ev ve İşyerlerinin İçine Çamur Dolması
HESAP EDİLEMEYEN ZARARLAR:
-Zaman ve Mesai Kaybı
– Çevresel Zararlar
ZİYARET YAPILAN AFET BÖLGELERİ:
-Dereli (En büyük zararın olduğu nokta)
– Doğankent (Jandarma aracının düştüğü nokta)
-Yağlıdere (En büyük ikinci zararın olduğu nokta)
-Soğukpınar (Dere Yatağında caminin yıkılıp minarenin kaldığı yer)
ZİYARET YAPILAN DİĞER YERLER:
-Kemal Aydın (Başsağlığı)
– Giresun CHP İl Başkanlığı
-Piraziz Belediye Başkanlığı
– Eynesil Belediye Başkanlığı
-Espiye Kaymakamlığı
RESMİ YAZI İLE TALEPTE BULUNAN BELEDİYELER:
-Soğukpınar (Kombine ve Muhtelif)
– Yağlıdere (Kombine ve Muhtelif)
-Üçtepe (JCB)
– Eynesil (Kombine Araç)
– Tirebolu (Kombine Araç)
-Piraziz (Kombine Araç)
– Görele (Kombine Araç)
– Doğankent (Kombine Araç)
Dereli İlçesi Mehmet Yumak Sokağa paralel giden Akkaya ve Çağman çaylarının Aksu Deresi ile kesişme noktasına yakın yerde, Akkaya Çayı üzerinde iki adet köprünün var olduğu, Yağışla birlikte gelen sel teressubatının (ağaç, kum, çakıl, kaya vb.) eski köprü olarak adlandırılan köprünün altında birikerek baraj etkisi yarattığı, yağmur suyunun şiddetini arttırması sebebiyle bu köprülerden eski olan köprünün bir bölümünün yıkılmasına sebep olduğu, böylece biriken sel suyunun baraj kapağı açılır gibi şehir merkezine girdiği ve Celal Müdür, Cumhuriyet ile Şehit Adnan Türker Caddelerine bağlı tüm sokaklar üzerinde bulunan iş yeri ve binalara 4 – 5 metre yüksekliğinde taş, çamur ve sel sularının yıkıcı hasar vererek can ve mal kaybına sebep olduğu görülmüştür.
Akkaya ve Çağman çayları ile Aksu deresinin kesiştiği noktada bulunan yapıların dere kesitini daraltması sebebinin yukarıda bahsedilen yıkıcı hasarın artmasında önemli etken olduğu gözlemlenmiş olup, doğal dere kesitinin, şehir içindeki dere yamaçlarındaki dolgu üzerine yapılan binalar ve istinat duvarları ile daraltıldığı anlaşılmaktadır. Özellikle de iki derenin şehir içinde kesiştiği noktanın deltasına yapılan büyük (resimlerde mavi olarak görülen) binanın sebep olduğu gözlemlenmiştir.
DOĞANKENT’TE YOL ÇÖKMESİ SONUCU JANDARMA ARACININ SELE KAPILMASININ NEDENLERİ:
Mursal deresini, Harşit çayına bağlayan Giresun – Gümüşhane illerini birbiri- ne bağlayan karayolunun altından geçen menfez ile istinat duvarlarının, yaşanan sel felaketi sebebiyle çökmesi neticesin- de can ve mal kayıplarının yaşandığı görülmüştür.
Bu felaketin yaşanmasına sebep olan menfezin ve dolayısı ile yolun çökmesinin nedeni, Harşit çayının bu noktasında bu- lunan taş ocaklarının usulsüz ve plansız olarak iş makineleri ile kum ve çakıl malzemesini dereden çıkarttığı bu nedenle menfezin altının boşaldığı yoğun yağışa dayanamayan menfez ve istinat duvarla- rının da çökerek can ve mal kaybına sebebiyet verdiği gözlemlenmiştir.
Yapım tekniğine uygun olmadan özellikle de zemin değerlendirme raporlarından uzak olduğu gözlenmiştir. Şöyle ki; gelen sel suları bu sanat yapılarının temelinin altına girerek duvarları ve menfezi yıkmıştır. Hâlbuki derenin böyle bir suyunu getire-bileceği bilinmekte ve buna göre önlem alınması gerekmektedir. Ayrıca yukarıda bahsedildiği gibi menfez ve istinat duvarlarının altından kum çakıl alınması da sanat yapılarının yıkımını hızlandırmış olup, Bölgedeki dere içerisinde faaliyet gösteren tüm kum çakıl ocaklarının ruhsatlarının ve ÇED raporlarının olup olmadığının araştırılması varsa da kimler tarafından verildiğinin ortaya çıkarılması gerekmektedir.
ESPİYE SOĞUKPINAR’I ETKİLEYEN SEL FELAKETİNİN NEDENLERİ:
Sel felaketinin yaşandığı Espiye Soğukpınar yolu, dere yatağı üzerindeki çarpık yapılaşma ve istinat duvarları ile dere kesitinin daraltılmasına ilaveten HES baraj kapaklarının zamansız açılması neticesinde dere boyunca denize kadar olan mesafede var olan köprü, menfez, yol, istinat duvarları, yeşilköy mahalle camii ve HES yapılarının yoğun sel sularına dayanamayarak yıkıldığı, ağır hasar aldığı ve vatandaşların yoğun ölçekte fındık zayiatının olduğu gözlemlenmiştir.
Soğukpınar beldesi içindeki yolların bir kısmının vatandaşlar tarafından be- tonlandığı menfezlerinin ve yağmur suyu tahliyesi için yer yer beton borular ile imalatlar yapıldığı gözlemlenmiştir. Özellikle beton yol yapılan yerlerde herhangi bir hasarın olmadığı tespit edilmiştir. Ancak yamaçlardaki yağış anında su taşıyan küçük dereciklerin doldurularak bahçe ve düz alan oluşturulmasından dolayı bu yerler yoğun yağışa dayanamayıp küçük heyelanlara sebebiyet vermiştir.
İKLİMLE UYUMLU YERLEŞİM PLANINA GEÇİLMELİ:
İklim krizini derinleştiren ormansızlaştırma, orman alanlarının tarım alanlarına dönüştürülmesi, dere yataklarının değiştirilmesi, imara açılması, dolgu alanları yaratılması gibi çarpık kentleşme-yerleşme politikaları terkedilmeli, doğa ile uyumda yöredeki kültürel miras ve kadim bilgi de esas alınarak doğayla ve iklimle uyumlu yerleşim pratiklerine geçilmeli. Selden zarar gören yerleşim alanları ve yurttaşlara herhangi bir ayrım gözetmeksizin eşit hizmet sunulmalı, mağduriyetleri oranında eşit koşullarda kamu hizmetlerinden yararlandırılmaları sağlanmalı.
İhmaller tespit edilmeli, suç duyurusunda bulunulmalı: Sel sonrasında evleri oturulmaz hale gelen mülkiyet sahibi ve kiracı yurttaşlara barınma imkânları sunulmalı; zararları tazmin edilmeli, eşya ve kira yardımı yapılmalı. Sel felaketi öncesi ve sonrasındaki ihmaller tespit edilerek ilgili kişi ve kurum yetkilileri hakkında suç duyurusunda bulunulmalı.
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ’NDEN TALEPTE BULUNAN BELEDİYELER:
-Görele Belediyesi (AK Parti) Kanal Açma Kombine Araç Görevlendirme
-Doğankent Belediyesi (AK Parti) Kanal Açma Kombine Araç Görevlendirme
-Yağlıdere Belediyesi (MHP) Kanal Açma Kombine Aracı ve Muhtelif İhtiyaç
-Yağlıdere Üçtepe Belediyesi (MHP) Bir Adet Hibe JCB İş Makinesi
-Espiye Soğukpınar Belediyesi (CHP) Kanal Açma Kombine Aracı ve Muhtelif İhtiyaç
-Tirebolu Belediyesi (CHP) Kanal Açma Kombine Araç Görevlendirme
-Eynesil Belediyesi (CHP) Kanal Açma Kombine Araç Görevlendirme
-Piraziz Belediyesi (CHP) Kanal Açma Kombine Araç Görevlendirme
Türkiye Belediyeler Birliği Kurucu Başkanı ve Encümen üyesi Dr. Hasan AKGÜN yapılan görüşmelerde Giresun’un afet bölgesi olması sebebiyle yapılacak ilk TBB Encümen Toplantısı’nda belediyelerin araç ihtiyaçlarının öncelikle karşılanacağını ifade etmiştir.
Talepte bulunan belediyelerin resmi yazıları dosya ekinde mevcut olup, bu taleplerden Kanal Açma Kombine Araç talepleri afetin meydana gelmesini müteakip derhal iki aracın yola çıkarılması ile hizmete başlanılmış ve talepte bulunan 7 belediyemizin de talepleri karşılanmak üzere programa alınmıştır.
Bu belediyelerden Tirebolu, Yağlıdere ve Doğankent’in işlemleri tamamlanmış olup, Eynesil, Piraziz ve Görele de bu haftadan itibaren hizmete başlanacaktır. Ancak Kanal Açma Kombine Aracının büyük, Espiye Soğukpınar Belediyesi’nin yollarının ise afet sonrası uygun olmaması nedeniyle geçiş yapılamadığından hizmet verilememektedir.
Talep edilen diğer muhtelif ihtiyaçların karşılanması eylül ayında yapılacak İBB Eylül Ayı Meclis Toplantısı’nda gündeme alınarak değerlendirilecektir
HES’LER İLE İLGİLİ GENEL BİLGİ
- Tirebolu Harşit Çayı Üzerinde bulunan çakıl ocaklarından aşırı ve kontrolsüz malzeme alınması dere yatağı kotunu 25 ile 30 metre düşürmelerinden dolayı olası bir doğal sel afetinde dere yatağını yana doğru açacağından toprak suyla birlikte Harşit çayının denizle birleştiği yerdeki 10 bin kişinin yaşadığı Demircili Mahallesi ve Körliman Mahallesi’ni basma riski büyüktür. Bu da büyük mal ve can kayıpları riskini artırmaktadır ivedi acil önlem alınmalıdır.
- Tirebolu Doğankent Torul Yolu Üzerinde altı boşalan menfez köprü viyadüklerin riskli olanları için acil önlemler alınmalıdır.
- Bölgedeki HES’lerin doğaya verdiği zararlardan biri de son 10 yılda köylerde bulunan içme su kaynaklarının kuruması. HES tünelleri geçtiği bölgedeki yeraltı ve yerüstü içme suyu su kaynaklarını kuruttu, yok etti bölgede bulunan çoğu köylerin su depolarına an itibariyle su tankerleriyle su takviyesi yapılmaktadır.
- Bölge de Gelevera Deresi, Kavraz Deresi, Yağlıdere, Harşit Çayı üzerinde yapılan barajlardan kaynaklı son 10 yılda bölgeye düşen yağış miktarı 2 – 3 kat artmıştır. Bölgenin %70 %80 eğimli olmasından kaynaklı toprak kayması ve heyelanları bölgede artırmış, son 10 yılda milyonlarca metreküp verimli toprağın yok olmasına, mal ve can kayıplarına neden olmuştur. Baraj bölgelerinin aşırı yağış aldığı uzmanlar tarafından da bilinmektedir. Barajlar ve HES’ler bölgede ekolojik yapıyı bozmuş bölgede felaket risklerini artırmıştır.
- Bölgedeki HES sayıları,
DSİ 2016 Yılına kadar olan verilerine göre Giresun toplamında Devlet HES’i 1970’lerde yapılmış 1 adet 74.50 megavat daha sonra özelleşti. Özel sektöre ait HES sayısı 38 adet,
Tirebolu Harşit çayı üzerinde 2 baraj, 3 tünel HES var.
Dereli ilçesi, Aksu Deresi üzerinde 10 HES var.
Bulancak ilçesinde faal HES sayısı toplamı 6 adet,
İnşaatı devam eden 2 adet toplam 8 adet HES var.
Yağlıdere üzerinde 7 adet HES, 1 Karavacık Yaylası Barajı ,
Gelevera Deresi üzerinde 2 adet HES,1 adet baraj,
Kavraz Deresi üzerinde 1 adet baraj,
Şebinkarahisar ilçesinde 2 adet HES,
Alucra’da ilçesinde 2 adet HES,
HES’LERİN SEL TAŞKINLARINA ETKİSİ
- Dere yataklarında su debisi yeterli olmaması nedeni ile barajda toplanan su daha yüksek kota taşınmakta, bunun için yapılan imalatların tamamı sırasında DOĞA TAHRİBATI neden olunmakta (Yamaçlarda) kuvvetli yağış sırasında buralardan oluşan toprak kayması, dere yataklarının dolmasına, dere suyunun kabarmasına, köprü, viyadük vb. gibi yapıların altının dolmasına, tıkanmasına…
- HES İnşaatlarının projelendirilmesi sırasında yeterli veri analizi ve oluşabilecek Risklerin dikkate alınmaması, artan SU YÜKÜ’nü karşılayacak mukavemette yapılmaması nedeniyle tesislerin yıkılması gündeme gelmiştir.
TEKNİK YETERSİZLİK (Fotoğraflarda detaylı gözükmekte)
- HES’lerde aşırı yağış sonrası taşınan doğal malzemeler (taş, toprak, ağaç vb.) ve suların aşırı yükselmesi ile baraj gövdesinde oluşabilecek yıkılma riskine karşı BARAJ KAPAKLARI’nın ani açılması DERE SUYU’nun aşırı artması taşkınlara, yıkımlara neden olmuştur.
Haber: Toygar